Αλέξης Σταμάτης-Υπήρξα τόσοι άλλοι-εκδόσεις Καστανιώτη

Γράφει η Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Μετά το «Λευκό δωμάτιο» που διάβασα-ενδιάμεσα εκδόθηκε το παιδικό του «Ταλεντίνα»-ήρθε το νέο του μυθιστόρημα «Υπήρξα τόσοι άλλοι», πάντα από τις εκδόσεις Καστανιώτη. Στο εξώφυλλο εικονίζεται ο συγγραφέας, σε μικρή ηλικία, στους Δελφούς, με τη μητέρα του ηθοποιό Μπέτυ Αρβανίτη. Μυθιστόρημα ή αυτομυθοπλασία; Είναι το πρώτο του είδους που διαβάζω και μου άρεσε γιατί ο συγγραφέας μιλά για τον εαυτό του, αυτοκρίνεται, βγάζει τα εσώψυχά του σε μια λευκή σελίδα. Γράφει τις σκέψεις του, μιλά για τα βιβλία που έχει εμπνευστεί, για τα δύσκολα παιδικά του χρόνια μετά τον χωρισμό των γονιών του, τα ταξίδια, τις σπουδές, το στάδιο του αλκοολισμού, τη γνωριμία με την γυναίκα του Εύα αλλά και τη γέννηση του γιου του Ερμή. Χρονολογία-ορόσημο για να αρχίσει να ξεδιπλώνεται το κουβάρι της ζωής του. Είναι βιογραφία; Μπορώ να το χαρακτηρίσω και έτσι αλλά δέχομαι την αυτομυθοπλασία, όπως οριοθετεί ο ίδιος ο συγγραφέας. Στη σελίδα 379 μας δίνει τον ορισμό: «1.Ο συγγραφέας και ο πρωταγωνιστής/αφηγητής είναι το ίδιο πρόσωπο 2. Η ιστορία που λέγεται στο βιβλίο είναι κάτι που έχει συμβεί στον συγγραφέα». Στη σελίδα 280 μας μιλά πιο αναλυτικά γι’ αυτό το είδος γραφής που ακόμη δεν είναι τόσο γνωστό στη χώρα μας

Μέσα από το μυθιστόρημα 478 σελίδων, διαβάζουμε κείμενα βιωματικά, μικρά σε έκταση, αφηγηματικά ή με στοιχεία χρονογραφήματος, ντοκουμέντα, σημειώσεις, περιγραφές, εναγώνιες διερωτήσεις και φανταστικούς διαλόγους, θρυμματισμένους εσωτερικούς μονολόγους, ποιήματα και σκέψεις για τον ρόλο του συγγραφέα: «Ο ρόλος του συγγραφέα δεν είναι να γράφει τη συνταγή αλλά να κάνει τη διάγνωση». Ως αναγνώστρια μου άρεσε η πολυκύμαντη και γεμάτη ζωή του. Οι συναναστροφές και οι επιρροές του, από τον Ντίλαν, τον Κάρβερ, τον Χειμωνά, τον Βολανάκη, την Αγγελάκη-Ρουκ , από τα μουσικά ρεύματα, τον κινηματογράφο θα τα ζήλευε ο καθένας μας. Ταξίδια, τόποι, γνωριμίες με διάσημους ανθρώπους της Τέχνης αλλά και οι ανθρώπινες όπως οι σχέσεις με τη μητέρα του, τον γιο και τη γυναίκα του. Με συγκλόνισε η αφήγηση για το «ταξίδι» του στον σκοτεινό κόσμο του αλκοόλ και την δύσκολη απεξάρτησή του. «Είναι το πιο σκοτεινό σημείο που μπορείς να φτάσεις. Η νύχτα της ψυχής. Η κυριαρχία του σκότους. Ο οργανισμός ζητά να τραφεί το θηρίο που έχεις μέσα σου και εσύ του αρνείσαι» Το βιβλίο εξ ολοκλήρου είναι μνήμη. Ένα κολάζ αναμνήσεων που ξεκινά από ένα ατύχημα που έγινε στην παιδική του ηλικία, γυρνώντας από το Καρπενήσι, με το πατρικό αυτοκίνητο, όπου έγινε ένα τρακάρισμα. Για το ρίγος που ένιωσε κρατώντας τον νεογέννητο γιο του ήταν η πιο σημαντική στιγμή, αφού συνειδητοποιεί τη συνέχεια του. Αλλά και ο θάνατος των αγαπημένων του προσώπων όπως του πατέρα του, που είναι σημαντική απώλεια για εκείνον. Αλλά και της θείας του και ποιήτριας Κατερίνας Αγγελάκη-Ρουκ, που σφράγισε την ύπαρξή του. Σημαντικό κομμάτι του βιβλίου του κατέχει και το τρίγωνο Κολωνάκι, Σόλωνος, Εξάρχεια. Τα μπαράκια, τα σπίτια , αλλά και οι δρόμοι που σημάδεψαν τα νεανικά του χρόνια. Όποιος βιώνει σ’ αυτά τα μέρη καταλαβαίνει την αύρα και το άρωμά τους. Χώροι υπαρξιακών αναζητήσεων και έμπνευσης για όσους δημιουργούς βίωσαν κυριολεκτικά σε αυτές τις συνοικίες. Αλλά και το Πολυτεχνείο, η Αρχιτεκτονική σχολή, δεν απουσιάζουν από το μυθιστόρημα. Τα οικογενειακά τραύματα, η φήμη, η μοναξιά, οι υπαρξιακές ανησυχίες. αλλά και οι λέξεις, η λογοτεχνία είναι αυτά που κυριαρχούν σε όλο το βιβλίο.

Ως συγγραφέας μου άρεσε η συνομιλία του συγγραφέα με το παρελθόν του, εκεί που η μνήμη και η φαντασία σ’ αυτό το βιβλίο προχωρούν παράλληλα. Ξύνει τη μνήμη και την αφήνει να συνομιλήσει με συγγραφείς, διάσημους ηθοποιούς και τόπους όπου μοίρασε τη ζωή του. Ερωτοτροπεί ο Αλέξης Σταμάτης με την ποίηση, διαβάζουμε κάποια ποιήματά του μέσα στο βιβλίο. Με την Ποίηση ξεκίνησε τον δύσκολο δρόμο της συγγραφής. Γράφει για την Ποίηση, πώς μπήκε στη ζωή του ως χάδι, πιστεύοντας πως «Ο Ποιητής είναι ένα κενό… Κατεβαίνει ματωμένος τη φλέβα του βράχου». Συνέχισε με το παιδικό, το μυθιστόρημα και το θεατρικό, αναμενόμενο αφού μεγάλωσε μέσα στα παρασκήνια. Μέσα από τις εμπειρίες του ο Αλέξης Σταμάτης καταφέρνει , με οδηγό τη μνήμη να μας ταξιδέψει, να εκτεθεί και μαζί του να μοιράσουμε τα συναισθήματα του. Γράφει στη σελίδα 87: «Όσο αφορά τον πόνο, η μνήμη μπορεί να είναι επιλεκτική και ευμετάβλητη, φωτεινή σε ορισμένα σημεία και θολή σε άλλα».

Πονά όταν σκαλίζεις το παρελθόν ή σε λυτρώνει; Αυτό θα τον ρωτούσα αν τον είχα απέναντί μου. Πόσο μπορούν να ξεφύγουν οι συγγραφείς από τα βιώματά τους; Πόσο ακόμη μπορούμε να καλύψουμε τα εσώψυχά μας, τις συγκρούσεις και την καταβύθιση του εαυτού μας στη κοινή θέα; Για τον Αλέξη Σταμάτη, η λογοτεχνία είναι ένας τρόπος για να εξερευνήσει κανείς την ανθρώπινη εμπειρία. Πρέπει να παραμείνει ανοιχτή σε όλες τις πτυχές της ζωής, συμπεριλαμβανομένων των προσωπικών εμπειριών και των ανθρωπίνων σχέσεων, επινοημένων ή μη. Ο συγγραφέας γράφει στη σελίδα 109: «Κινούμαι σε χώρους άγνωστους που ποτέ δεν έμαθα, μονάχα γνώρισα-εικόνες, μνήμες, εκρήξεις, ρουκέτες, μια εμπόλεμη χωροταξία…. Ο εαυτός συναλλάσσεται με τον εαυτό. Και ο εαυτός εναλλάσσεται διαρκώς. Στα οχυρά της συνείδησης» Πιστεύω πως οι περισσότεροι συγγραφείς νιώθουμε πως η ζωή είναι σαν τη συγγραφή. Πολλές φορές νιώσαμε όσοι γράφουμε πως στηνόμαστε γυμνοί μπροστά στον καθρέφτη ανυπεράσπιστοι και αθώοι, απαλλαγμένοι ενοχών και ευθυνών. Και σιγά-σιγά τον ντύνουμε με τις εμπειρίες, τη μνήμη και τη φαντασία. Κάνουμε βουτιά στο υποσυνείδητο. «Είμαστε πολλοί άλλοι, γιατί είμαστε μέσα σε πολλά άλλα». Γεμίζει η λευκή σελίδα με μια γλώσσα άλλοτε αιχμηρή, άλλοτε τρυφερή και ανθρώπινη. Αυτή που ο κάθε συγγραφέας αρχίζει να μάχεται μαζί της. Γι αυτούς τους λόγους μου άρεσε το βιβλίο και το προτείνω στους αναγνώστες. Καλοτάξιδο να είναι.

«Στο τέλος μέσα από τη γραφή νικάμε. Βγαίνουμε από τον εαυτό μας και φτιάχνουμε κόσμους. Όσο κι αν γράφουμε για εμάς, πάλι για τους άλλους γράφουμε ………..Όταν μιλώ για τον εαυτό μου, μιλώ για σένα..